Έχετε παρατηρήσει ότι ακόμη και οι άνθρωποι που κατά τ’ άλλα έχουν «σπουδάσει» την ελληνική γλώσσα (συμπεριλαμβάνω και εμένα στη διαπίστωση) τείνουν να τη χρησιμοποιούν λανθασμένα ή να διαιωνίζουν λάθη άλλων;
Κι όμως, επειδή ουδείς αναμάρτητος συγκέντρωσα μερικά από τα πιο συχνά λάθη που κάνουμε και ξεκαθαρίζω, μετά από έρευνα στο διαδίκτυο, ποια τελικά είναι η γραφή που έχει επικρατήσει και σε ποιον κανόνα βασίζεται.
1.Καταρχάς (και ξεκινώ επίτηδες από αυτό) πρέπει να εξηγήσουμε τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο καταρχάς (ή κατ’ αρχάς) και καταρχήν (ή κατ’ αρχήν). Οι δύο αυτές λέξεις δεν είναι συνώνυμες. Εννοιολογικά η λέξη καταρχάς (ή κατ’ αρχάς) σημαίνει αρχικώς/ στην αρχή, ενώ η λέξη καταρχήν (ή κατ’ αρχήν) σημαίνει κατά βάση/ κατά κανόνα/ in principio.
2.Τα αρχαιόκλιτα ουσιαστικά σε –υς σχηματίζουν τον πληθυντικό σε –ύες.
Ο μυς – οι μύες
Και αιτιατική πληθυντικού: οι μύες – τους μυς
3. Πολύ ή πολλή;
Όταν το πολύ προσδιορίζει επίθετο λαμβάνεται ως επίρρημα και είναι άκλιτο, δηλαδή:
Πολύ καλός ζωγράφος
Πολύ μεγαλύτερο κόστος
Ενώ όταν προσδιορίζει ουσιαστικό λαμβάνεται ως επίθετο και συμφωνεί σε πτώση και αριθμό με το ουσιαστικό που προσδιορίζει
Πολλή αγάπη
Πολύς κόσμος
Πολύ κρύο – αλλά πολλή ζέστη
4. Ποια επιρρήματα γράφονται με δύο λέξεις και ποια με μία;
Με περισσότερες από δύο γράφονται τα εξής: κατά λάθος, κατά τύχη, εν γένει, εν μέρει, εν τω μεταξύ, κατά βάθος.
Μονολεκτικά γράφονται οι: απαρχής, εξαρχής, εξάλλου, αφενός, αφετέρου, κατεξοχήν, προπάντων.
5. Ψηλός ή υψηλός;
Το επίθετο υψηλός χρησιμοποιείται πάντοτε μεταφορικά, ενώ το επίθετο ψηλός πάντοτε κυριολεκτικά.
Λέμε: υψηλά ιδανικά – αλλά: ψηλό αγόρι
6.Εταιρεία ή εταιρία;
Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί συνηθίζουν να γράφουν την εταιρεία με “ι”, η σωστή γραφή είναι με “ει”. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ετερείος, δηλαδή εταίρος> εταιρείος> εταιρεία (για λόγους ηλεκτρονικής ευκολίας έχω γράψει τις λέξεις χωρίς πνεύματα και δασεία εκεί που στην πραγματικότητα χρειάζονταν. Ας μου επιτραπεί αυτή η δυνατότητα).
7.Συμπλεκτικά και διαζευκτικά γράφονται χωρίς κόμματα ανάμεσά τους.
Δηλαδή:
Είτε… είτε….
Ή… ή…
Μηδέ… ουδέ…
Ούτε… ούτε…
… και…
8.Επικεφαλής
Ενώ θεωρείται επίρρημα, στις πλείστες των περιπτώσεων χρησιμοποιείται ως άκλιτο ουσιαστικό.
Π.χ. Ο δημοσιογράφος μίλησε με τον επικεφαλής της ομάδας δράσης για την πράσινη ανάπτυξη.